Staten vurderer å tvinge næringslivet til meir openheit

Både regjeringa og Høgre opnar for å påleggje bedrifter å dele meir data – om «samfunnsgevinsten» er høg nok.

Staten vurderer å tvinge næringslivet til meir openheit

Både regjeringa og Høgre opnar for å påleggje bedrifter å dele meir data – om «samfunnsgevinsten» er høg nok.

HAVBRUK: Høgre vil etablere ein «Spotify-løysing» der interesserte kan dele og «høyre på» data frå skipsfart, oppdrett og havvind.

Vi rapporterer frå Førde

Publisert 23.08.2022, kl. 13.12

Høgre opnar i ein ny 10-punktsplan for å påleggje bedrifter å dele datainformasjon – om «den samfunnsøkonomiske gevinsten» er høg nok.

Høgre-leiar Erna Solberg viser til at det i dag vert produsert meir data kvar veke enn det som totalt vart produsert i heile førre tusenår.

– Moderne skip, oljeplattformer og vindturbinar kan ha meir enn 10.000 sensorar, som genererer enorme mengder data. Dette er data som kan vere nyttig for andre, men som i dag ikkje vert delt i det formatet og i det volumet som trengst, seier ho til NRK.

Planen viser til oppdaginga av Johan Sverdrup-feltet i 2010 som «eit underkommunisert resultat av datadeling».

«Fleire selskap hadde søkt og konkludert med at det ikkje fanst olje, men smarte hovud fekk høve til å sjå på det med nye auge», heiter det i rapporten.

Johan Sverdrup-feltet er det tredje største oljefeltet på norsk sokkel, etter Ekofisk og Statfjord.

Høgre la under Arendalsveka fram ein 10-punktsplan for å setje fart på norsk datadeling. I det mest radikale forslaget opnar dei for å påleggje bedrifter å dele data.

Planen tek vidare til orde for å etablere ein «Spotify-løysing» med Havbanken som pilot. Her kan interesserte dele og «høyre på» data frå skipsfart, oppdrett og havvind – litt som Spotify.

– Dette vil ha mykje å seie for fiskerinæringa og forvaltninga av havressursane, seier tidlegare digitaliseringsminister Linda Hofstad Helleland.

Nikolai Astrup, også medlem i digitaliseringsutvalet, legg til at planen har brodd mot Støre-regjeringa «som har forsømt digitaliseringsarbeidet».

– Regjeringa viser svært lita interesse, seier han.

Det avviser kommunalminister Sigbjørn Gjelsvik (Sp). Han seier at fleire av punkta i planen til Høgre «allereie er gjeldande politikk» og at forslaget om å påleggje datadeling no vert drøfta av eit offentleg utval som skal konkludere neste år.

– Utvalet skal vurdere om det bør innførast ei plikt til å gjere tilgjengeleg visse typar offentleg data som har høg verdi for samfunnet, seier han.

Ein ny rapport frå Digitaliseringsdirektoratet («Rikets digitale tilstand») viser at offentlege verksemder som aldri eller sjeldan delar data med andre offentlege verksemder har auka frå 20 prosent i 2020 til 26 prosent i 2021.

Kommunalministeren fekk i mai ein ny rapport om datadeling i hende. Frå venstre: konsernsjef i Tine, Gunnar Hovland, statsråd Sigbjørn Gjelsvik, leiar av ekspertgruppa, Heri Ramampiaro, Elisabeth Tapper, konserndirektør for langsiktig innovasjon og digitalisering i Tine, Inger Berg Ørstavik, professor ved institutt for privatrett ved UiO, Christopher Lech, forskingsleiar SINTEF Digital og Mikal Kvamsdal, sekretariatsleiar (Abelia).

I Hurdalsplattforma skriv regjeringa at dei vil sikre større demokratisk kontroll over digitaliseringa.

Gjennom «Opne data-direktivet» til EU kan norske styresmakter bli pålagd å dele datasett som «kan skape høg verdi». Til dømes kart, vêr og transportdata.

– Det er viktig at næringslivet samarbeider om deling og bruk av industridata, sa Gjelsvik i mai, då han fekk ein ny rapport om datadeling i hende.

I 2020 utgjorde norsk dataøkonomi ei årleg verdiskaping tilsvarande 150 milliardar kroner.

I 2030 kan dette talet vere dobla og passere verdiskapinga i norsk oljeverksemd.

– Generelt er vi for tiltak som i endå større grad set fart på delinga av data. Om det er rett å gjere det obligatorisk å dele data på den måten det her er foreslått, er for juridisk komplisert til å ta stilling til på kort varsel, seier Tor Arild Sunnevåg, som er seksjonsleiar i Digitaliseringsdirektoratet.

– Det er eit enormt potensial for digital datadeling i Noreg, seier Tom Staavi, som er informasjonsdirektør i Finans Noreg.

– Data representerer ein stor, uutnytta ressurs i Noreg. NHO synest derfor det er positivt at Høgre vil få fart på verdiskapinga som data legg grunnlag for. Offentlege data må delast med private bedrifter som kan innovere, effektivisere og skape nye tenester basert på det. Her kan nye arbeidsplassar blir skapte. Samtidig må viktige spørsmål knytt til eigarskap, tryggleik og personvern blir løyste før vi får teke ut den latente verdien i data, og Noreg må uansett følgje utviklinga i EU som jobbar med nye reglar for datadeling.

– Vi har delt ut 4,3 milliardar i koronamidlar og sit etter kvart på store mengder data om idretts- og frivilligheits-Noreg, som vi tek mål av oss å systematisere. Data representerer ein stor, uutnytta ressurs i Noreg, som vi må fart på delinga av.

– Meir deling av data er ein av dei viktigaste føresetnadene for å lykkast med transformasjonen av den norske modellen til ein datadriven økonomi. Vi ser derfor fram til denne planen med stor spenning. Samtidig må vi forsikre oss om at eventuelt påbod om å opne data innsamla av private ikkje øydelegg moglegheita for å etablere økonomisk lønnsame selskap basert på data.

– Vi fekk gode strategiar og målsetjingar frå den førre regjeringa, men etterlyste høgare tempo på gjennomføringa. No håpar vi Høgre vil halde fram med å arbeide for å gjennomføre denne politikken også saman med ny regjering – som vi trur er samde i mange av punkta på Høgres liste. Datadeling er eit viktig steg mot endå sterkare teknologinæringsliv, som kan bli ein motor for omstilling og berekraftig vekst.

– Våre data er grunnlag for viktige avgjerd innan samferdsel og samfunnsutvikling, og openheit er derfor viktig. I tillegg ønsker vi å leggje til rette for verdiskaping i marknaden slik at private aktørar kan lage verdiaukande tenester på våre data. Vi opplever eit godt klima for deling av data, men ser at datadeling framleis er eit umodent område.

– Vi er svært opptekne av å dele geografiske data slik at det gir verdiskaping både i offentleg og privat sektor. Store mengder geografisk informasjon blir samla inn som del av kartleggingsprogram, forsking og konsekvensvurderingar i privat regi. Utan at det alltid blir lagt til rette for gjenbruk. Denne utfordringa har høg prioritet og blir også følgd opp gjennom nasjonal geodatastrategi. Kartverket ønskjer å utvikle dagens geografiske infrastruktur til bli meir dynamisk oppdatert. Dette inneber også å få data tilbake frå både andre offentleg etatar og privat sektor.

– Det er ingen tvil om at det er store verdiar i dataøkonomien, og at vi har ei mobiliseringsutfordring. Potensial blir ikkje realisert av seg sjølv, men må skapast i norske verksemder. Vi veit at Noreg har store moglegheiter innan industriell digitalisering som bør gripast no, og vi ser størst vekst globalt på område der det offentlege spelar ei sentral rolle. Samtidig seier Europakommisjonen at 80 prosent av all industrielt data aldri brukt, og berre 13 prosent av offentlege aktørar deler data med omverda.

I 2016 innleidde Skatteetaten, Brønnøysundregistera og finansnæringa eit samarbeid som fekk namnet Digital Samhandling Offentleg Privat (DSOP).

Gevinsten ved samarbeidet er berekna til 60 milliardar kroner over ein 10 årsperiode.

– Det viser at det er eit enormt potensial for digital datadeling i Noreg, seier Tom Staavi, som er informasjonsdirektør i Finans Noreg.

– På same tid er det viktig at vi tek nødvendige omsyn til personvern.

Forholdet mellom personvern og datainnsamling har i sommar vore på dagorden etter at SSB påla daglegvarekjedene Norgesgruppen, Coop, Bunnpris og Rema 1000 å dele alle sine kvitteringsdata med statistikkbyrået.

– Det hastar med gode, fellesløysingar for digitale tenester. Spesielt innanfor det offentlege, seier Lars Erik Fjørtoft, som er partnar i PwC.

Han legg til:

– Det er flott at Høgre dyttar på. Samtidig er nok trenden at politikarar er meir utolmodige når dei er i opposisjon enn når dei er i posisjon.